OYUN VE OYUN TERAPİSİ

Oyun terapisi kurucusu Garry Landreth diyor ki;

“Kuşlar uçar

Balıklar yüzer

Çocuklar oyun oynar”

Çocukların yaşadıkları hayata adapte olabilmesinde oyunun yeri çok büyüktür.

Çocuğun yaptığı en önemli iş oyun oynayabilmektir. Dünya sağlık örgütünün sağlıklı çocuk tanımlaması; neşeli, hareketli, mutlu ve oyun oynayan çocuktur.

• Çocuklar ergenlik öncesine kadar oyun oynamalıdır.
• Sağlıklı, mutlu çocuk oyun kurar, organizasyon yapar ve devam ettirir.

Eğer çocuk huzursuzsa ve bunu -çok sıkılıyorum- diye yansıtırsa bilmeliyiz ki bu can sıkıntısının altında mesajlar var. (Yani şu an, böyle zaman geçirmekten hoşnut değilim, senin ilgine ihtiyacım var gibi…)

• Çocuklar kendileri için olumsuz durumları kalıp cümleler halinde dile getirirler. Bizler bunu bütüncül düşünmeliyiz. Çocuğu genel itibariyle anlamaya çalışıp doğru yönlendirmeliyiz.

Çocuklar negatif davranışlarıyla aslında yolunda gitmeyen bir şeyler olduğunu ifade ederler. Onları anlamak için çaba sarf etmeliyiz.

• Oyuncaklar çocuklar için sadece duygularını ifade edebileceği bir araçtır. Buradaki en önemli ayrıntı doğru seçimdir. Çocuklar oyuncaklarla iç dünyalarını resmedebilirler. Mesajlarını algılayıp onlara yön vermemiz gerekir.
• Çok fazla miktardaki oyuncak, çok sayıda ya da her istediğinde almak onları ileride maddiyat bağımlısı bir birey haline getirebilir. Bunu yanlış bir yol kullanarak şu şekilde yönlendirmek “-sen eğer böyle yaparsan bu oyuncağı hak edersin demek” şu mesajı içerir “sen ancak bununla mutlu olabilirsin ve kendin için de bir şey yapsan karşılığını alacaksın gibi…”. Bu da çocuğun hayatta herkese ve her şeye karşı şartlı bağlanmasına yol açar. Böylece ilişkilerinde mutsuzluk, doyumsuzluk kaçınılmaz hale gelir.
• Çocuğa bir oyuncak alırken bunun nedenini açıklarsak hem çocuk alınanın değerini bilir hem de alınan şey farklı bir anlam oluşturur onun için… Bu sayede çocuklar daha üretken olur. Oyun oynarken ayrıntılı düşünmeleri daha farklı oyunlar bulup farklı bağlantılar kurmalarına sebep olur. Böylece tüm akışı kontrol edip, kendilerini geliştirebilirler. Bu da onların tüm hayatları boyunca kazanacakları başarılarının çıkış noktası haline gelir.
• Çocukların için de kullanılabilecek şekilde bir potansiyel enerjileri vardır. Eğer desteklersek bu enerji yaratıcı olumlu davranışlar olarak meydana çıkar.

Ortama uymayan, bizim tarafımızdan desteklenmeyen potansiyel enerjiler -yaramazlık olarak tabir ettiğimiz olumsuz davranışlardır.

• Ticari anlamda oyuncakları değerlendirecek olursak bu tamamen parasal olarak dönen o anlık moda oyuncak olarak tabir ettiğimiz, bir kazanç sektörüdür ve kısa süreli kalıcı olmayan oyuncaklardır.

Bizler oyuncak seçiminde çocukları geliştirdiğine inandığımız zamansal olarak uzun süreli kullanabilecekleri oyuncakları tercih etmeliyiz.

• Kız çocukların bebeklerinde feminen bir görüntünün olması, bebeklerin yüzleri makyajlı olması, uzun ve bakımlı saçlarının olması, vücutlarının incecik olması, topuklu ayakkabılarının olması, çocukların benliğinde kalıcı şemalar oluşturarak -böyle ince olmazsam, böyle saçlarım olmazsa ve makyaj yapmazsam beğenilmem algısı oluşturur. Bu da çocuğun kişilik gelişiminde sorunlar yaratır. Çocuk her zaman kafasındaki kalıp şemaya göre gelişim göstermek ister ve bunun sonucunda mutsuz, benlik saygısı düşük bireyler oluşur.
• Oyun terapisinde ilk olarak yapılması gereken şey, çocuğun yaşına göre davranıp davranmadığını saptamaktır. Bazı çocuklarda doğru yaşa indirilmesi bazı çocuklarda ise doğru yaşa yükseltilmesi gerekmektedir.
• Oyun terapilerinde erkek çocukların daha çok silah, kılıç gibi oyuncaklarla oynaması çok normaldir. Erkek çocuklar kız çocuklara göre daha hareketli olabilirler. Savaşçı yanları daha ağır basabilir. Savaş oyunlarında ölmeleri olağan bir tepkidir, gerçek olarak alınmamalıdır. Erkek çocuklarda bu hareketlilik savunma, yenme davranışları kız çocuklara göre içgüdüsel olarak daha farklıdır.
• Çocuklarda bilgisayar ve tablet oyunlarında sınırlama çok önemlidir. Oyunların ya da videoların içeriği de önem taşır. Kontrollü olarak internet kullanmaları tavsiye edilir.
• Çocuklar;

Bizlerle oynar,

Kendi başına oynar,

Başkalarıyla oynar. Bunlar sağlıklı ve uyumlu bir çocuğun yapması gerekenlerdir.

• Çocuklara oyuncak için ağlamalarında verdiğimiz tepki çok önemlidir. Bu sürdürülebilir tepki (yani ağlamaya devam etse de aynı tutum içinde olmalıyız) her defasında aynı olmalıdır. Anne babanın kuralları belirlemesinde en önemli şart budur. Genelde her çocuk isteklerini ya ağlayarak ya da saldırganlık göstererek gerçekleştirmeye çalışır. Böyle bir krizin en üst noktasında sessiz kalarak ağlamanın ya da şiddetin yavaşlamasını beklemeliyiz, sonrasında açıklama yapmalıyız -sen bunun alınmasını çok istedin ama buraya gelirken sana oyuncak alınmayacağını söylemiştim… gibi (gerçekten de bu oraya gidilmeden önce konuşulmuş olmalıdır). Önceden konuşmak ve konuşulanı uygulamak çocuğun hayatı boyunca oto kontrolünü sağlamasını öğretmede çok önemlidir.
• Çocuklar genelde duygularıyla hareket ederler. Bizler onlara mantıklarını da kullanmalarını öğretmeliyiz. Oyunlarını bu içerikte yönlendirmeliyiz. Oyunlarda hayatta olduğu gibi mantığın işleri kolaylaştırıcı etkiye sahip olduğunu görmelerini sağlamalıyız.
• Çocuklar problemi görseler de bunun neden kaynaklandığını bilemezler. Bizler buradaki ters gidişatı görüp çocukla oyunlarımızı ona göre yönlendirmemiz, çocukların bunu oyunlarla anlamasını sağlamamız gerekmektedir.
• Oyun terapisinde düzen bütüncül bir çalışmadan geçer. Çocuk, terapist, aile ve okul aynı yönde ilerlemelidir. Ebeveynler tutumlarıyla destek vermelidir.
• Bazen sorunların büyümesinde anne babanın bunları fark etmemesi en büyük etkendir. Zamanla sorun aynı noktada kalsa da çocuğun yaşı ilerlediği için davranış göze çok daha batar hale gelir. Örneğin çocuğun parmak emmesi oral dönemde normal sayılsa da anal döneme geçişte bu normal sayılmaz. Ve bu uzatılmış davranışta çocuk bir şeylerin normal gitmediğini aslında anlatmış olur.
• Biz uzmanlar gözlemleyerek, aileyi dinleyerek ve yanlış bulduğumuz tutumlara farklı bir yön vererek sonucu olmasını istediğimiz yöne çevirebiliyoruz.

Diğdem Kural Keskin

Aile Danışmanı, Çocuk Terapisti, WISC-R Zeka Testi Uygulayıcısı